Close

Hmun pawimawh

Tamdil: He dil hming”Tamdil”hi Antam hming atanga phuah a ni a, Tamdil hi Saitual khaw bul lawk, Aizawl atanga km 110 vela hla a awm a ni. Fisheries Department-chuan sangha chi thar chhuahna hmun pawimawh ni turin leh Tourism Department-in chawlhna nuam tak ni turin a cheibawl a, state chhung-a dil tlawh zin berte zing a mi a ni. Dil leh a chhehvela ngaw chhahpui puite chu sava leh ramsa chi hrang hrangte run nuam tak a ni.

Hmanlai hian, he lai hmunah hian phaizawl zimte a awm a, chutah chuan nupa rek hian lo an nei a. Mahse, an pa chu a thi ta mai a, an nu chuan khawhar takin lo chu a enkawl zui ta a. Zan khat chu a pasal thi tawh chuan a mumangah rawn biain lo lai taka antam kung tha bik a awm thu leh chu antam chu lo duat a, a tan malsawmna ala nih tur thu a rawn hrilh a. A pasal sawi ang chuan uluk taka enkawlin nitin tuite a pe a, a rawn thanglian ta thur thur mai a.

Chumi hnu rei vakloah chuan hmeichhia chuan pasal dang nei lehin a pasal hmasa hriatrengna tur thil reng reng chu duh lovin, a pasal thar chuan antam chu a zung chawpin a phawi a, a paih ta daih mai a. A pawh chhumna/phawina bul atang chuan tui a lo chik chhuak ta pur pur mai a, an lo zawng zawng chu tuiin a chim ta pung mai a, dil lian takah a lo insiam ta a. 

 

Tawi Wildlife Sanctuary: Tawi Wildlife Sanctuary hi Mizoram khawpui ber Aizawl atangin 101km vela hla a awm a ni a, 35.75sq.km vela zau niin a san zawng hi tuipui level atanga tehin 400 metres -1300metres vela sang a ni. He ramngaw hi kum 1978-a Mizoramin Sanctuary-a a puan hmasak ber niin thing hnah tlakawlh velo leh tlakawlh chi te chu ramsa vang leh ral mai turte run nuam tak ala ni a. He ramsa leh thing ilo humhalhna hmunah hian thil to chi hrang hrang mau leh hrui lam chite, thing leh hnim chi zawng zawng(Flora) –Micheliachampaca (Ngiau), Duabanga (Zuang), Schima Wallichi (Khiang), Termunalia (Thing Nihliap/Char), Gmelina Arborea (Thlanvawng) etc. te an a awm. Ramsa hrang hrang chengte(Fauna) – , Leopard (Keite), Sambar  (Sazuk), Barking Deer (Sakhi), Jungle Cat (Sanghar/Sa-uak), Serow (Saza), Hoolock Gibbon (Hauhuk), Rhesus Macaque (Zawng), Kallej Pheasant (Vahrit), Jungle Fowl (Ramar), Common Patridges (Varung), Hill Myana (Vaiva), Dark Rumped Swift (Pengleng). Thlenna : Hualtu Range HQ ah hian endikna buk room pahnih(2) leh khum pali(4) a awm.

 

Lengteng Wildlife Sanctuary : Lengteng Wildlife Sanctuary hi Northeast India, Mizoram khawchhak lam, Saitual District-ah awmin humhalh a ni a. Alpine tlang niin Mizorama tlang sang ber dawttu a ni. Sava chi hrang hrangte humhalhna bik a ni. Kum 1999 khan humhalhna hmunah puan niin, March ni 31, 2001 khan National Wildlife Sanctuary atan, Indian Ministry of Environment and Forest-in a puang ve bawk. Lengteng hi ramsa chi hrang hrangte chenna  mai bakah savate chenna a ni a. Sava cheng tam berte chu the Dark-Rumped Swif (Kham-va-mur), Grey Sibia (Vasir), Mrs. Hume’s pheasant (Vavu), Grey Peacock Pheasant (Varihaw), Oriental Pied Hornbill (Vahai), Rufous-Bellied Eagle (Mu-arla), and White-Naped Yuhina (Vate Lungleng) an ni. Kum 2011 a survey naah khan Blyth Tragopan (Vanga) pawh a cheng tih hriat  a ni. Ramsa hriat tlanglawn te zingah  Tiger (Sakei), Leopard (Keite), Sambar Deer (Sazuk), Barking Deer (Sakhi), Goral (Sathar), Serow (Saza), Hoolock Gibbon (Hauhuk), Rhesus macaque (Zawng) and Wild Boars (Sanghal) te an  cheng bawk. IUCN (International Union for Conservation of Nature) chuan helai ram a nungcha khawsaah chuan Northern Pig-Tailed Macaque (Zawng- Hmeltha) ral hlauhawm ah a dah bawk a ni..

 

Rungdil :Rungdil hi dil thiang ropui tak niin Saitual District chhungah awmin Suangpuilawn khua atanga km 14-a hla a awm a ni a. Helai ram hian 2.5 hectare a zau awhin a hmun  pum hi khuanu duan mak tak ang mai a ni a, a mawi dangdai em em a ni. Varung rual hi helai hmunah hian an lo awm tawh thin a, nimahsela, vawiin ni ah chuan chung savate leh khawvel mawinate chu ngainatute tan chuan hmuh tur an vang tan ta. Rungdil hi dil pahnih inang tak niin leilung zimte in a then hrang atanga lo insiam a ni. Engpawh ni se, dil pahnihte hian hnuai lamah inzawmna an neih rin a ni.    

 

Tawi puk: Mizoram hian hmun nuam tak tak i tlawh atana itawm tam tak a nei a!!! Kum thar rawn inher leh mek ang hian, i pan lam tur chu i ngaihtuah thei mai ang. Hmun tlawh chakawm tak tak zingah, Hmuntha khuaa Tawi Puk (Cave) hi i tlawh leh ngei turin kan rawn chhawpchhuak ta!

 

Teikhang ‘Kurung’ hi Saitual District chhunga Teikhang khaw bula awm a ni. Aizawl atangin darkar 8 vel tlan a ni. He khuanu duan sa ropui tak hi lung bang thuk tak leh ropui tak a ni a! He leilung induan dan hian  mit dawivaih ang maia hmuhnawm leh ropui ni a hriatna  a pe ang che. He khuarel mawina hi rawn hmelhriat ve ta che.

 

Lung milem Suangpuilawn:Aizawl district a Suangpuilawn khuaah hian ‘Lungker’ a awm a, chung lungker te chu a awmzia hriat ala ni lo. Chu lungphek chu lui kianga awm niin a dung leh a vang chu metre khat (1m) ve ve a sei a ni.

 

Hriangmual–Mawmrang (Phuaibung): He tlang ropui tak hi Saitual Dsitrict, Mizoram khawchhak tawp a inpharh a ni. Mizoram State Capital Aizawl atangin km 180 vela hla a ni. Thing hring reng a awm a chu chu “Hriang” tih niin “Mual” tih chu mual tihna a ni a, Hriangmual tih alo ni ta a, Phuaibung khaw daifema awm a ni. He mual hi ngaw chhah takten an bawh luk mai a, tlawhpawh pawh a hautak hle a ni. Ramsa hrang hrang heng: Saza, Sakhi, Sanghal, Zawng, leh Sava chi hrang hrang chenna hmun a ni. He hmun hi thing leh mau chi tinreng leh ramsa hrang hrang awmna a ni a, Hriangmual ngaw karah hian Talan lui a luang a ni. Hriangmual ngaw ah Puk a awm a, chu puk chu Fangfar Puk tih niin 15/20 feet a zau a ni. He pukah hian Stalagmite(chinai tui fa khang) awmin chuta tang chuan tui alo hnam (far) chhuak a, khawtual miten damdawi ah an hmang thin. He tui far/hnam hian damna hmanrua neia rin a ni a, chu chu natna tinreng damdawi atan hman a ni. He ramngaw ah hian kum 1800 kalta khan Thado, Ngendal Tribe-te an lo khawsa thin a rin a ni. He hriangmual ngaw-ah hian Monolithic(Lung hmanga siam ban) sang tam tak hmuh theihin a awm a, chu chu Thado Tribe-te siam ni a rin a ni. Lung dawhkan paruk awmin humhalh a ni a, vawiin thlengin hmuh tur ala awm. Heng lungte hi inhnaih tak tak a awmin lungte tamtakin an hual vel a ni. INTACH Mizoramte chuan he  monolith(lung pakhata siam ban) hi zirchiangin Mizo history tarlanna pawimawh tak a nih an beisei a ni. Phuaibuang khuate chuan he Hriangmual tlang hi uluk takin an vilin an humhalh tlat a ni. He hmun tlawh duh tan November leh March thla inkara kal hi a fuh ber a, a nihna takah chuan Mizoram hi chu tlawhchhhuah tak tak a la nilo a ni.